Figury akrobacji lotniczej
Figury akrobatyczne w lotnictwie to wszelkie działania pilota, które mają na celu wykonanie przez samolot nietypowego manewru, który niezmiennie zachwyci publikę zgromadzoną na płycie lotniska. W czasach walk powietrznych akrobacje służyły lotnikom do zmylenia przeciwnika i uniknięcia jego ognia. Następujące po sobie połączone sztuczki nazywamy “wiązanką”.
Beczka
Samolot wykonuje obrót dookoła swojej osi podłużnej (biegnącej wzdłuż kadłuba). Beczkę dzielimy na sterowaną i szybką. Beczka powinna być dodatkowo zaakcentowana poprzez zatrzymanie na moment obrotu maszyny po pokonaniu określonego kąta. Wyróżniamy także “beczkę na cztery tempa”, która akcentowana jest przez pilota co 90 stopni obrotu.
Korkociąg
Figura wykonywana przy częściowej lub całkowitej utracie sterowności, a także często wysokości samolotu. Maszyna obraca się wokół własnej osi w efektownym locie. Wyróżniamy dwa typy korkociągów ze względu na sposób doprowadzenia do figury - mimowolny oraz zamierzony. Wyróżnia się także dwa typy ze względu na na kąt pochylenia samolotu w trakcie wykonywania akrobacji - korkociąg stromy i korkociąg płaski. Figurę można wykonywać w pozycji klasycznej oraz odwróconej (lot na “plecach” maszyny). Wyprowadzenie samolotu z korkociągu polega na odzyskaniu sterowności, prędkości i wprowadzeniu lotu na odpowiedni pułap.
Opadanie liściem
Mało skomplikowana figura akrobacji lotniczej, w której samolot opada z bardzo małą prędkością. Lot odbywa się ślizgowo od lewej do prawej strony, przez co maszyna przypomina opadający z drzewa liść.
Pętla
Jest to najstarsza i najbardziej popularna figura akrobacji lotniczych. Wykonuje się ją na płaszczyźnie pionowej w postaci linii przypominającej kształtem pętlę. Wzlot do najwyższego punktu okręgu pętli wykonuje się dzięki nadmiarowi ciągu, zaś powrót do początkowego toru lotu najczęściej jest wykonywane dzięki ciężarowi samolotu przy małych obrotach silnika. Rozróżnia się pętle odwróconą i zwykłą. W przypadku pętli zwykłej (lub klasycznej) głowa pilota zwrócona jest do środka tworzonego przez maszynę okręgu. W pętli odwróconej głowa lotnika skierowana jest na zewnątrz okręgu. Co ciekawe, pętlę mogą wykonywać nawet niektóre śmigłowce!
Przewrót
Figura średniego pilotażu, która polega na błyskawicznej zmianie kierunku lotu. Samolot ma szybko wznieść się, a następnie wykonać błyskawiczny zwrot o 180 stopni, ślizg na skrzydło i przejście do lotu w przeciwnym kierunku. Przed wprowadzeniem maszyny z obrotu zaleca się lekkie zaakcentowanie kierunku przewrotu lekkim i szybkim drgnięciem drążkiem. Nie wykonuje się jednak tego manewru w szybszych samolotach, gdyż zwrotne maszyny wykonałyby pełny obrót, tym samym psując całą figurę.
Spirala
Figura polegająca na ruchu samolotu po linii śrubowe wraz ze stopniowym zmniejszaniem wysokości lotu. Spirale wykonuje się przy zmniejszonym ciągu lub mocy zespołu napędowego z ustalonym przechyleniem, ustaloną prędkością i przy stałym kącie obrotu. Wyróżniamy spirale płaską, gdzie kąt nachylenia to ok. 15 stopni, a prędkość opadania jest dość mała, oraz spiralę stromą, w której kąt zawiera się pomiędzy 50-70 stopni, a prędkość opadania jest stosunkowo duża.
Ślizg na ogon
Figura, podczas której samolot zmniejsza obroty silnika do minimum, wznosi się pod kątem 45 stopni, a następnie opada na ogon. Po pewnym czasie przód samolot opada w dół, a sama maszyna przechodzi w lot nurkowy, z którego stopniowo przechodzi w zwykły lot poziomy. Są możliwe dwa rodzaje ślizgu na ogon, “przez łeb” oraz “przez plecy”. W pierwszym przypadku kąt wznoszenia jest zwykle mniejszy niż 90 stopni, co sprawia, że samolot ślizgający się „po ogonie”, przewraca się przez łeb, bądź większy niż 90 stopni – wówczas przewraca się przez plecy.
Wywrót
Figura inaczej nazywa “półbeczką”. Polega na odwróceniu samolotu na plecy, a następnie wprowadzeniu go półpętlą w dół do loty normalnego. Akrobacja ta kończy się zawsze utratą wysokości i zmianą kierunku lotu o 180 stopni. Rozróżnia się wywrót sterowny oraz szybki. Prawidłowe wykonanie tej figury wymaga odpowiedniej wysokości i szybkości. Akrobację tą mogą wykonywać także niektóre śmigłowce.
Zawrót
Figura inaczej nazywana Immelmannem, ma na celu szybką zmianę wysokości i kierunku lotu. Nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego asa myśliwskiego z czasów I wojny światowej, który to pierwszy wykonał tą akrobację w 1916 roku. Zawrót polega na zmianie kierunku lotu o 180 stopni z jednoczesnym nabraniem wysokości. Na wykonanie tej figury składa się połowa pętli oraz połowa beczki. Warunkiem poprawnego wykonania zawrotu jest odpowiednia prędkość samolotu w trakcie rozpoczynania manewru.
Świeca
Figura ta jako taka nie występuje w katalogu akrobacji samolotowych. Manewr polega na wprowadzeniu samolotu z lotu poziomego do lotu pionowego, następnie wznoszenia się, w tak ustalonym locie do momentu, aż prędkość zmniejszy się do takiej, która gwarantuje bezpieczne przejście do lotu poziomego. Świeca jest stosunkowo prostą figurą, wymaga jednak zgrania z maszyną i odpowiedniego wyczucia prędkości.
Lot nurkowy / Pikowanie
Figura polegająca na gwałtownym obniżeniu nosa samolotu, co prowadzi do szybkiego spadku wysokości lotu i błyskawicznego wzrostu prędkości. Manewr ten jest stosowany w sytuacjach potrzeby utraty wysokości, nabrania prędkości lub w czasie walk powietrznych. Dzisiaj jednak ogranicza się głównie do pokazów lotniczych. W czasie lotu nurkowego i podczas wyprowadzania z niego na pilota i na elementy samolotu oddziaływają znaczne przeciążenia.
Kobra
Chyba najbardziej widowiskowa z opisywanych figur, wymaga użycia bardzo nowoczesnego samolotu. Publicznie Kobrę po raz pierwszy zademonstrował Wiktor Pugaczow na salonie w Le Bourget w 1989 na myśliwcu MiG-29, skąd wzięła się także druga nazwa akrobacji - kobra Pugaczowa. Manewr wymaga użycia maszyny o bardzo dobrej sterowności i małym obciążeniu ciągu lub bardzo dobre silniki. Sama figura może zostać użyta w walce powietrznej do uzyskania przewagi nad przeciwnikiem, który jest zmuszony do wyprzedzenia gonionego samolotu po nagłym zmniejszeniu jego prędkości. Cała akrobacja polega na nagłym wyhamowaniu, które uzyskuje się dzięki gwałtownemu zwiększeniu oporu powietrza na skrzydła w wyniku pionowego ustawienia sylwetki samolotu do góry.